خرس بزرگ (صورت فلکی)

عکسی از خرس بزرگ که در هاوایی گرفته شده است.

خرس بزرگ یا دُبّ اکبر نام یکی از صورت‌های فلکی است. خرس بزرگ یکی از معروفترین صورت فلکی‌های آسمان و همچنین مهم‌ترین صورت فلکی فروردین ماه است. پنج ستاره کاسه آبگردان آن با یکدیگر در ارتباط هستند و در یک جهت و با یک سرعت در فضا حرکت می‌کنند. شکل و وضعیت این صورت فلکی هر ??????? سال یکبار تغییر می‌کند و آن به این دلیل است که وضعیت دو ستاره انتهائی دسته آبگردان که عناق و قائد نام دارند نسبت به پنج ستاره دیگر عوض می‌شود.

< type="text/java">// //if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "نمایش"; var tocHideText = "نهفتن"; showTocToggle(); }
//
]]>

[ویرایش] نام

یکی از نخستین نام‌هایی که به این صورت فلکی داده شد «خرس بزرگ» بود که عربی آن «دب اکبر» می‌شود. نام علمی این صورت فلکی هم ترجمه? لاتینی خرس بزرگ یعنی ursa major است. دلیل این نام روشن نیست زیرا که ناظر به سختی می‌تواند طرح بدن خرس یا حیوان دیگری را در این صورت تصور کند. نام‌های دب اکبر و آب‌گردان هنوز مصطلح‌اند. در عربی آن را بنات‌النعش هم می‌خوانند. در انگلستان این صورت را گاوآهن یا ارابه نامند. در پارسی نیز این صورت فلکی هفت‌اورنگ است.

[ویرایش] ستاره‌های دب اکبر

هفت ستاره? پر نور نقش دب اکبر (آبگردان یا ملاقه) را پدید می‌آورند. چهار ستاره که کاسه را تشکیل می‌دهند با نام‌های‌ دبه، مراق، فخذ و مغرز معروف اند که همه اسامی عربی‌اند. دبه به معنای خرس است و مراق به معنی گرده و فخذ و مغرز به ترتیب به معنای ران و بن دم خرس اند. ستاره‌هایی که دسته? آب گردان را تشکیل می‌دهندبه نام‌های قائد، عناق، و جون موسوم‌اند و باز هم نام‌های عربی به معنای جلودار و بزغاله‌اند. در نزدیکی عناق ستاره کوچک سُها قرار دارد. اعراب این دو ستاره را اسب و سوار می‌نامیدند. روشنی ظاهری هفت ستاره? آب گردان با هم فرق می‌کند: دبه پر نورترین آن‌ها و مغرز کم فروغ‌ترین شان است.

[ویرایش] افسانه‌ها

بنابر افسانه‌های کهن یونانی خرس نشان دهنده? کالیستو دختر شاه آرکادیا و معشوقه? ژوپیتر بود و ژوپیتر برای حفاظتش او را به شکل خرسی در آورد و بر آسمان‌ها نهاد.

بنابر افسانه‌ای دیگر روح بزرگ خرس بزرگ را با قصد وعمد بر آسمان نهاد تا گاهشمار خرس‌های زمینی باشد در نیم سالی که خرس بزرگبر ارتفاعی کم جای دارد همه? خرس‌های زمینی در غارهای خود می‌مانند و خود را گرم نگه می‌دارند. وقتی خرس بزرگ در آسمان اوج می‌گیرد خرس‌ها نیز غارهایشان را ترک می‌کنند زیرا تابستان آغاز شده.

[ویرایش] دانستنی‌های دیگر

با نگاه دقیق تر به دب اکبر شاهد حضور چند کهکشان در آن هستیم، در قسمت شمالی آن M?? و M?? حضور دارند که در حدود ?? میلیون سال نوری از ما فاصله دارند. M?? یک کهکشان مارپیچی از قدر هفتم است که با دوربین‌های کوچک به شکل بیضوی و به رنگ شیری–سفید دیده می‌شود. M?? را هم که یک کهکشان مارپیچی است می‌توان با دوربین‌های دو چشمی مشاهده نمود اما نسبت به M?? کوچک‌تر و دارای فقط ?? درصد از درخشندگی M?? است.

[ویرایش] منابع

• کتاب نجوم به زبان ساده -مایر دگانی
• آکادمی علوم فضایی ایران