دیفتری

دیفتری و خناق بیماری عفونی و مسری خطرناکی است که به صورت همه گیر و بومی در می آید میکروب مسئول بیماری کورینه باکتریوم دیفتریه بیشتر در گلو ( روی لوزه ها ) ، حلق و بینی موضع می گیرد و ایجاد پرده سفید یا خاکستری رنگ می کند . سم مترشحه از آن باعث علائم عمومی ،‌قلبی ، عصبی و کلیوی شده موجب مرگ می شود . میکرب بیماری  را به آسانی در گلو و مجاری تنفس می توان یافته و کشت داد .

دیفتری پوستی ،‌ چشمی ، تناسلی و بینی هم دیده می شود و در تمام اشکال آن امکان خطر وجود دارد ، سم دیفتری اغلب باعث فلج اطفال و نارسائی قلب و مرگ می گردد .

طریقه انتقال

• سرایت بیماری معمولاً مستقیم یعنی در اثر تماس افراد سالم با بیماران حاصل می شود یعنی تکلم ، سرفه ، عطسه ، بوسه و پاک کردن بینی باعث سرایت می شود .

• سرایت غیرمستقیم توسط وسائل آلوده بیماران امکان پذیر است ( لباس ، کتاب و ملحفه و غیره ) آلودگی شیر هم می تواند سبب سرایت بیماری گردد .

• گرد و خاک اطاق آلوده بیماران به ویژه اگر تاریک باشد مدتها میکرب دیفتری را زنده نگه می دارد ، بیماران شفا یافته ممکن است تا مدتها حامل میکرب باشند .

• سن مساعد برای ابتلا به دیفتری بین ? تا ?? سالگی است ، کم تر از ? ماهگی نادر و استثنائی است . این بیماری در میان فقرا و نقاط پرجمعیت بیشتر ملاحظه میشود .

 

نشانه های بالینی

معمولاً با گلودرد آغاز می شود ( دشواری بلع ) در روی لوزه ها ( گاهی حنجره و بینی ) مستقر شده و به صورت پرده سفید رنگی در روی لوزه ها و زبان کوچک منتشر می شود .

غشاء کاذب یا پرده ی دیفتری ابتدا نازک و سفید است ولی به زودی کلفت و تیره رنگ  می شود . اگر درمان بشود به زودی پرده نازک شده و ناپدید می گردد .

 

پیش گیری

شامل سه قسمت است :

الف - واکسیناسیون با آناتوکسین

ب - سرم درمانی ( ایمنی غیرفعال یا کوتاه مدت ) با دستور پزشک و تحت نظر ایشان تزریق عضلانی ???? تا ???? واحد آنتی توکسین دیفتری کسانی را که با بیمار مبتلا به دیفتری تماس داشته اند حدود یک تا دو هفته ایمن می کند . می توان در جوامع بسته و محدود در جریان پیدایش اپیدمی از سرم ضد دیفتری برای حفاظت مردمی که واکسینه نشده اند استفاده نمود . البته همیشه این کار باید همراه با واکسیناسیون باشد تا مصونیت دائم پیدا شود .

بعضی برای محافظت افرادی که با بیماران تماس داشته اند به جای سرم ضد دیفتری فقط پنی سیلین یا اریترومایسین تجویز می نمایند . در این مورد نظرات گوناگون وجود دارد به طوری که عده ای سرم ،‌عده ای پنی سیلین و عده ای سرم و پنی سیلین و واکسن یعنی هر سه را برای محافظت افرادی که مصونیت ندارند در جریان اپیدمی دیفتری به کار می برند .

به طور کلی همیشه و حتماً باید تزریق سرم همراه تزریق واکسن باشد .

در مواقع همه گیری دیفتری تمام کودکان مبتلا به سرخک را نیز باید واکسیناسیون کنند وگرنه گرفتاری آنان سبب خطرات زیادی خواهد بود .

ج - مداوای حاملان میکرب : تمام مبتلایان به دیفتری موقعی اجازه معاشرت و کار دارند که نتیجه چند کشت متوالی از حلق و بینی منفی بماند .

ضدعفونی گلو با شستشو و مهم تر از همه  بکاربردن آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین یا اریترومایسین ثمر بخش می باشد .

موازین دیگر پیش گیری از دیفتری عبارتند از : مراقبت و استریل کردن شیر که یکی از وسائل سرایت به شمار می روند .

واکسیناسیون کلیه کودکان از ? ماهگی و تزریق یادآورها ،‌ واکسیناسیون افرادی که بیشتر از ?? سال دارند معمولاً‌ منوط به مثبت بودن واکنش شیک است .

• آموزش مردم و به ویژه پدر و مادران درباره خطراتی که از این بیماری حاصل می شود .

• اعلام بیماری به مراکز بهداری

• جدا کردن بیمار از دیگران موقعی که کشت گلوی آنان منفی گردد .

• ضدعفونی کلیه وسائل بیماران ( تختخواب و اطاق و ملحفه و اشیاء دیگر ) در جریان بیماری

• پاکسازی  نهایی اطاق و وسایل مریض بعد از بهبود کامل یا فوت وی .

• قرنطینه کردن تمام افرادی که با بیماران در تماس بوده اند و بررسی آلودگی ترشحات گلو و بینی آنها .

• شیرخواران و افرادی که قصد مسافرت به ممالک آلوده دارند باید واکسینه شوند .

• جستجوی تماس و منابع آلودگی و از میان برداشتن آنها

• خبردادن همه گیری به ممالک همجوار و مراکز بهداشت جهانی

• مداوای سریع بیماری تحت نظر پزشک و با داروهای لازم ( سرم ضددیفتری و پنی سیلین و اریترومایسین )

 در سالهای اخیر خوشبختانه تعداد مبتلایان به دیفتری کاهش یافته و در کشور ما نیز در حال ریشه کن شدن می باشد .

مالاریا

تعریف : مالاریا یک بیماری انگلی بوده که نشانه های مقدماتی چهار نوع انسانی آن ممکن است بسیار نزدیک به هم  باشد . حتی دوره های تب  در روزهای اول بیماری از دیگر بیماریهای انگلی ، ویروسی و باکتریایی قابل تشخیص نیست .

مالاریای نوع فالسی پاروم شدیدترین نوع بیماری را ایجاد می کند . اشکال مختلف بیماری ممکن است به صورت : تب ، عرق ، سرفه ، اسهال ، ناراحتی تنفسی و سردرد تظاهر کند و یا احتمالاً پیشرفت کرده و یرقان ، اختلال انعقاد خون ، شوک ، نارسائی کبد و کلیه ، التهاب حاد مغزی ، ادم ریوی و مغزی ، اغماء و مرگ را باعث گردد .

میزان کشندگی در کودکان درمان نشده و بزرگسالانی که ایمن نیستند با نوسان قابل ملاحظه ای به ?? تا ?? درصد و یا بیشتر می رسد .

سایر اشکال مالاریای انسانی مثل ویواکس و مالاریه معمولاً‌ خطر مرگ ندارند .

تشخیص آزمایشگاهی مالاریا با دیدن انگل در گسترشهای  خون محیطی صورت می گیرد .

روشهای آزمایشگاهی پیشرفته تر و تخصصی تر هم برای تشخیص وجود دارد که معمولاً امکان انجام آن در تمام آزمایشگاههای تشخیصی وجود ندارد .

 * عامل عفونت : تک یاخته های انگلی تحت عنوان پلاسمودیوم می باشند که بسته به نوع عامل انگلی انواع مالاریا را ایجاد می کنند .

آلودگی مخلوط انسان با بیش از یک نوع از انگل مالاریا در مناطق اندمیک بیماری نادر نیست .

* وقوع : مالاریا هنوز در بسیاری از کشورهای گرمسیر و تحت گرمسیر از مشکلات مهم بهداشتی است .

از مشکلات مهم کنترل مالاریا مقاومت داروئی در این بیماری می باشد .

اطلاعات موجود در مورد کانونهای مالاریای مقاوم به دارو در هر سال به وسیله سازمان بهداشت جهانی منتشر می شود .

مخزن :  انسان تنها مخزن مهم انگلهای مالاریای انسانی است .

روش انتقال : انتقال انگل به انسان به وسیله نیش پشه آنوفل ماده آلوده صورت می گیرد . اغلب گونه های این پشه در تاریک و روشن غروب و ساعات اول شب تغذیه می کنند ، اوج فعالیت بعضی از ناقلین مهم در حوالی نیمه شب و یا ساعات اولیه صبح است .

 سیرتکامل این انگل در بدن پشه بین ??-? روز بسته به نوع انگل و درجه حرارت متغیر می باشد . پس از طی مراحل تکامل در بدن پشه به اندامهای مختلف  رفته و آنهایی که به غده های بزاقی حشره می روند بالغ شده و به مرحله آلوده کنندگی می رسند و پشه هنگام خونخواری مجدداً انگل را وارد بدن انسان می کند .

انگل در میزبان حساس وارد سلولهای کبدی شده و مرحله خارج گلبول قرمز را طی می کنند . در مرحله بعدی سلولهای کبدی پاره شده و هزاران انگل غیرجنسی آزاد شده و از طریق سینوسهای خونی کبد خود را به جریان خون می رسانند و به گلبول های قرمز حمله کرده و تکثیر دوره ای خود را شروع می کنند . سپس گلبولهای قرمز را پاره کرده و هرکدام بین ? تا ?? انگل جدید در خون آزاد می کنند که هر کدام به یک گلبول جدید حمله می کند .

فاصله بین گزش پشه آلوده و ظهور انگل در خون « دوره مخفی » نامیده می شود .

دوره واگیری : در تمام مدتی که انگل ( گامتوسیت آلوده کننده )‌ در خون وجود دارد میتواند پشه را آلوده کند و این زمان بسته به گونه و سوش انگلی و همچنین نتیجه درمان دارویی متفاوت است .

بیماران درمان نشده و یا آنهایی که به طور کامل درمان نشده اند می توانند تا مدتهای متفاوتی حامل انگل بوده و پشه را آلوده کند و این زمان بسته به گونه و سوش انگلی و همچنین نتیجه درمان دارویی متفاوت است .

بیماران درمان نشده و یا آنهایی که به طور کامل درمان نشده اند می توانند تا مدتهای متفاوتی حامل انگل بوده و پشه را آلوده کنند و برای انواع انگل مالاریا بین ?-? سال این قابلیت وجود خواهد داشت ولی پشه برای تمام عمر خود می تواند آلوده کننده باقی بماند .

حساسیت و مقاومت : حساسیت به این بیماری ، به غیر از استثناهای ژنتیکی ، همه جایی است . بزرگسالان که در مناطق بسیار بومی زندگی کرده و همه ساله در معرض گزش نیش پشه آنوفل آلوده قرار دارند تحمل یا مقاومت در مقابل ابتلاء به شکل بالینی بیماری پیدا می کنند .

افرادی که گلبولهای قرمز داسی شکل دارند به هنگام آلودگی با یک نوع از انگل ( فالسی پاروم ) نسبتاً انگل کمتری در خون خواهند داشت و به این دلیل به طور نسبی در مقابل ابتلا به شکل شدید بیماری محافظت شده هستند .

کنترل

پیشگیری :

?-  بهسازی محیط که منجر به از بین رفتن همیشگی یا کاهش محل زندگی و تکثیر پشه های آنوفل در نزدیک محلهای مسکونی مردم می شود . مثل خشکاندن آبهای غیرمفید و افزایش سرعت جریان آبهای جاری و استفاده از روشهای خاص شیمیایی و بیولوژیک

?- دسترسی به خدمات بهداشتی سریع و ارزان برای تشخیص و درمان سریع بیماری

?- نظارت دقیق بر نقل و انتقالات اشخاص از مناطق آلوده و به این مناطق ( کنترل مهاجرتها )

?- اطلاع رسانی گسترده به مردم ، خصوصاً به گروههای در معرض خطر .

?- بررسی سابقه اهداء کنندگان خون در مورد ابتلا به مالاریا یا مسافرت و یا سکونت در مناطق پرخطر .

اقدامات محافظتی شخصی :

کسانیکه به مناطق مالاریا خیز مسافرت می کنند باید بدانند که : محافظت از گزش پشه همواره از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است ، هیچیک از داروهای پیش گیری کننده از مالاریا تضمینی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری نمی دهد .

پیشگیری دارویی نباید برای تمام مسافران منطقه مالاریا خیز به عنوان یک دستورالعمل کلی توصیه شود .

خانمهای حامله و کودکان در صورت آلودگی بیشتر دچار فرمهای بدخیم بیماری می شود .

* اقداماتی که برای کاهش خطر گزش بیشتر انجام می شود عبارتند از :

• از غروب تا طلوع آفتاب از منزل خارج نشوید . هنگام شب پیراهن آستین بلند و شلوار بلند بپوشید . از پوشیدن لباسهای تیره خودداری کنید .

• به قسمتهای بدون پوشش بدن داروی دفع حشرات بمالید .

• در ساختمانهایی که خوب ساخته شده اند و در مناطق غیرآلوده شهر سکونت کنید .

• درها و پنجره ها را به توری مجهز کنید .

• در  صورتیکه پشه وارد ساختمان می شود از تختخوابهای پشه بنددار استفاده کنید .